Biển Đông : ASEAN, Trung Quốc

dự kiến thông qua Quy tắc tránh va chạm

Trọng Thành
Kênh truyền thông Philippines GMA hôm nay, 31/08/2016, dẫn một nguồn tin ngoại giao cho hay ASEAN và Bắc Kinh đã đạt thỏa thuận về việc thông qua « Bộ quy tắc tránh va chạm ngoài ý muốn trên biển » (Code for Unplanned Encounters at Sea), gọi tắt là CUES, trong thượng đỉnh ASEAN tại Lào vào tuần tới. Nếu diễn ra như dự kiến, Bộ quy tắc quan trọng – giúp cho việc xử lý các va chạm trên biển giữa Trung Quốc và các nước Đông Nam Á – sẽ được thông qua đúng vào dịp khối ASEAN kỷ niệm 25 năm thành lập.
Bộ quy tắc xử lý các va chạm trên biển không mang tính chất bắt buộc lần đầu tiên được thông qua giữa Hoa Kỳ, Trung Quốc và 18 quốc gia ven bờ tây Thái Bình Dương tại Hội nghị Hải quân Tây Thái Bình Dương (WPNS) năm 2014, có mục tiêu giảm thiểu nguy cơ va chạm và ngăn ngừa sự cố trên biển và trên không bùng phát thành xung đột.
Hội thảo Hải quân Tây Thái Bình Dương (Western Pacific Naval Symposium) được thành lập năm 1988 là nơi lãnh đạo hải quân các nước của khu vực này gặp nhau hàng năm để trao đổi về các vấn đề an ninh hàng hải. Bộ quy tắc tránh va chạm được đề xuất lần đầu tiên vào năm 2000.
Từ Tây Thái Bình Dương đến Biển Đông
Bộ quy tắc tránh va chạm trên biển được Trung Quốc và các nước Đông Nam Á khởi sự đàm phán từ đầu tháng 5/2016, trên cơ sở đề nghị của Singapore, quốc gia phụ trách điều phối quan hệ giữa ASEAN và Trung Quốc, với nhiệm kỳ ba năm. Đề nghị được đưa ra trong bối cảnh Biển Đông rất căng thẳng ít tuần trước khi Tòa Trọng Tài Thường Trực La Hay ra phán quyết về vụ Philippines kiện Trung Quốc.
Dụng ý của phía Singapore vào thời điểm đó là thông qua thật nhanh chóng Bộ quy tắc này để bảo đảm an ninh tại Biển Đông và cải thiện niềm tin giữa hai bên trong lúc hai phía đang xúc tiến xây dựng Bộ quy tắc ứng xử COC.
Thuận lợi sẵn có để ra được một bộ quy tắc như vậy là 8 trong số 10 quốc gia ASEAN đã tham gia ký kết Quy tắc CUES với Trung Quốc và Hoa Kỳ trong khuôn khổ hội nghị Hải quân Tây Thái Bình Dương nói trên. Miến Điện và Lào không tham gia Bộ quy tắc tránh va chạm Tây Thái Bình Dương, nhưng cũng nhận lời tham gia vào thỏa thuận giữa ASEAN với Trung Quốc.
Theo nhà nghiên cứu Úc Carl Thayer, chuyên gia về quân sự, giáo sư danh dự Đại học New South Wales, thuộc Học viện Quốc Phòng Úc, thì việc các nước ASEAN cùng Trung Quốc lập đường dây nóng và thông qua Bộ quy tắc ứng xử về những va chạm ngoài ý muốn trên biển là « một giai đoạn khởi sự, đang đi đúng hướng ».
Về phần mình, chuyên gia về Biển Đông Jay Batongbacal thuộc Đại học Philippines tin tưởng là các biện pháp như vậy sẽ rất có ích cho các bên tranh chấp. Trả lời kênh truyền thông Philippines GMA News Online, ông nhận định : « Đây là một bộ quy tắc ứng xử cỡ nhỏ, với các quy định điều khiển khi tàu thuyền các nước giao nhau trên biển ».
CUES ra đời lúc Biển Đông căng thẳng cao độ
Biển Đông với rất nhiều đảo nhỏ, rặng san hô, bãi cạn… được cho là có nhiều khoáng sản và dầu mỏ, nằm trên một trong các trục đường giao thông hàng hải huyết mạch của thế giới. Trung Quốc thường xuyên tuyên bố có chủ quyền lịch sử trên gần 90% diện tích vùng biển này, bất chấp các vùng đặc quyền kinh tế của nhiều quốc gia láng giềng khác như Việt Nam, Philippines, Malaysia, Brunei. Trong thời gian gần đây, Bắc Kinh liên tục tiến hành bồi đắp các đảo nhân tạo tại quần đảo Trường Sa, xây dựng nhiều cơ sở hạ tầng có thể dùng cho mục tiêu quân sự. Trung Quốc cũng đưa nhiều phương tiện quân sự hiện đại tới khu vực này.
Ngày 12/07 vừa qua, Tòa Án Trọng Tài Thường Trực tại La Haye ra phán quyết về vụ Philippines kiện các yêu sách của Trung Quốc tại Biển Đông, bác bỏ hoàn toàn yêu sách chủ quyền lịch sử của Trung Quốc. Bắc Kinh tuyên bố không công nhận các phán quyết của Tòa PCA, và có một số động thái khiến quốc tế lo ngại nguy cơ xung đột bùng phát.
Trong cuộc họp các thứ trưởng ngoại giao tại ASEAN và Trung Quốc tại khu Nội Mông, Trung Quốc, hồi giữa tháng 8/2016, hai bên đã nhất trí về nội dung văn bản Bộ quy tắc ứng xử về các va chạm ngoài ý muốn trên biển, dự kiến sẽ hoàn tất xây dựng được bộ khung cho Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông, gọi tắt là COC vào giữa năm tới 2017. Hai bên cũng đồng ý lập đường điện thoại nóng dùng trong các trường hợp khẩn cấp xảy ra tại Biển Đông. Bộ quy tắc ứng xử COC được coi là phương tiện pháp lý đặc biệt quan trọng, giúp cho việc ngăn ngừa đụng độ vũ trang bùng phát tại khu vực nhiều tranh chấp chủ quyền này. Trong khi chờ đợi, Bộ quy tắc ứng xử tránh va chạm ngoài ý muốn CUES có thể coi là một bước đệm để gia tăng tin tưởng giữa hai bên.
Theo một số sĩ quan Hoa Kỳ, Bộ quy tắc này cho biết các cách thức mà tàu thuyền các nước thông tin với nhau và điều khiển sao cho an toàn để tránh va chạm đã được hải quân Mỹ và Trung Quốc tuân thủ thành công khi các tàu của hai bên tiến lại gần nhau tại vùng Biển Đông nhiều tranh chấp.
Cần áp dụng cho cả tàu dân sự
Tuy nhiên, theo giáo sư Carl Thayer và chuyên gia Jay Batongbacal, thì thách thức đối với ASEAN và Trung Quốc hiện nay là bảo đảm là các phương thức ứng xử này cũng sẽ được áp dụng cho các tàu chấp pháp dân sự. Chuyên gia Philippines nhấn mạnh : « Cho đến nay, Bộ quy tắc này mới chỉ áp dụng cho các tàu quân sự, chiến hạm, nhưng các va chạm xảy ra nhiều nhất tại vùng biển này là giữa lực lượng tuần duyên và hải cảnh các nước (…), mà đó là các phương tiện hàng hải dân sự và chúng không được Bộ quy tắc CUES bảo vệ ».
Về vấn đề này, giáo sư Carl Thayer lưu ý : « kể từ khi Trung Quốc vạch ra đường 9 đoạn để khẳng định chủ quyền của mình tại phần lớn Biển Đông, họ thường xuyên sử dụng các tàu tuần duyên để làm nhiệm vụ tuần tra ».
Ông Carl Thayer nhấn mạnh đến trường hợp đụng độ trên biển giữa Trung Quốc và Việt Nam hồi tháng 5/2014, khi Bắc Kinh đưa một giàn khoan dầu nước sâu vào khu vực thềm lục địa của Việt Nam. Trong bối cảnh đó, đường dây nóng vốn được hai bên sử dụng trong những trường hợp khẩn cấp đã không vận hành. Phía Việt Nam đã cố gắng liên lạc tới 30 lần mà không có kết quả.
Chính vì vậy, chuyên gia Philippines Jay Batongbacal nhấn mạnh : để có tác dụng thực sự tại Biển Đông, Bộ quy tắc này cần phải được áp dụng cho toàn bộ các tàu cá, cũng như mọi loại tàu dân sự khác.
Hiện tại ngoài Bộ quy tắc tránh va chạm nói trên, để bảo đảm an ninh trên biển tàu thuyền các nước còn có Công ước quốc tế COLREGS (hay RIPAM), với các quy định tránh va chạm trên biển. Việc tạo ra các quy tắc bảo đảm an toàn, an ninh hàng hải, cũng như các cơ chế đối thoại, hợp tác mới cho khu vực Biển Đông nhiều tranh chấp, là những sáng kiến mà ASEAN và cộng đồng quốc tế đang nỗ lực thúc đẩy.
Cuối tháng 8 vừa qua, 9 quốc gia Đông nam Á và Nam Á tổ chức tại Singapore một đợt tập huấn về hợp tác chia sẻ thông tin và bảo đảm an ninh trên biển.
http://vi.rfi.fr/viet-nam/20160831-bien-dong-asean-trung-quoc-du-kien-thong-qua-quy-tac-tranh-va-cham

Biển Đông : Mỹ kêu gọi Bắc Kinh tôn trọng phán quyết PCA

Tú Anh
Trước thềm hội nghị G20 tại Hàng Châu, Trung Quốc, ngoại trưởng Mỹ John Kerry kêu gọi Bắc Kinh tôn trọng phán quyết của Toà Trọng Tài Quốc Tế La Haye (PCA) về Biển Đông, và khẳng định Hoa Kỳ và các nước đồng minh tiếp tục bảo vệ quyền tự do hàng hải.
Ngày hôm nay 31/08/2016 tại New Delhi, ngoại trưởng Mỹ John Kerry, kêu gọi Philippines và Trung Quốc “phải thấy rõ phán quyết của Toà Trọng Tài La Haye là cơ hội quyết định để tuân thủ chuẩn mực và luật pháp quốc tế, nguyên tắc ứng xử quốc tế và bảo đảm ổn định và phồn thịnh trong khu vực“.
Trong diễn văn đọc tại đại học kỹ thuật New Delhi, ngoại trưởng Mỹ cho biết là Hoa Kỳ và các đồng minh châu Á, nhất là với các nước có hiệp ước hợp tác an ninh với Hoa Kỳ, sẽ bảo vệ quyền tự do giao thông trên biển. Ông John Kerry khẳng định là Mỹ và nhiều nước khác đã « đoàn kết » trong một liên minh tôn trọng nguyên tắc và luật hải hành.
Tuyên bố này, tuy không chỉ trích đích danh Trung Quốc, nhưng khẳng định là không nước nào có quyền « dùng vũ lực » để giải quyết xung khắc chủ quyền rõ ràng là cảnh cáo Bắc Kinh, trước thềm Thượng đỉnh G20 tại Hàng Châu trong hai ngày 4 và 5/9.
Theo Reuters, Trung Quốc muốn nhân hội nghị Hàng Châu để tung ra chiến lược phát triển toàn cầu. Tuy nhiên, theo một nhà ngoại giao, đề tài này có thể bị tình hình tranh chấp ở Biển Đông làm cho lu mờ.
Cũng trong tinh thần ngăn đê tham vọng Trung Quốc, ngày thứ hai 29/08 vừa qua, Mỹ và Ấn Độ đã ký một hiệp ước hợp tác quân sự, sử dụng căn cứ quân sự chung, tập trận chung để đương đầu với « một thế lực càng ngày càng mạnh tại châu Á » và các nhóm khủng bố Pakistan.
http://vi.rfi.fr/viet-nam/20160831-bien-dong-my-keu-goi-bac-kinh-ton-trong-phan-quyet-pca

Bộ Quốc Phòng Nhật Bản lại đề nghị tăng ngân sách kỷ lục

Thùy Dương
Hôm nay 31/08/2016, bộ Quốc Phòng Nhật Bản đã yêu cầu được cấp ngân sách cao ở mức kỷ lục, nhằm đối phó với các mối đe dọa ngày càng gia tăng, do các vụ phóng tên lửa đạn đạo của Bình Nhưỡng, Trung Quốc tăng cường sức mạnh quân sự và các đòi hỏi lãnh thổ của Bắc Kinh tại biển Hoa Đông.
Hãng tin Reuters cho biết, nếu ngân sách này được thông qua, với mức tăng 2,3%, bộ Quốc Phòng Nhật Bản sẽ có 5.700 tỉ yen (51,47 tỉ đô la) cho năm tài khóa mới bắt đầu từ tháng 04/2017. Đây sẽ là năm thứ năm liên tiếp ngân sách quốc phòng tăng, kể từ khi thủ tướng Shinzo Abe quyết định củng cố sức mạnh quân đội.
Hiện nay, học thuyết quân sự Tokyo dựa trên việc giảm nhẹ việc bố trí « các lực lượng phòng vệ » ở miền bắc Nhật Bản do đe dọa quân sự từ Nga đã giảm, thay vào đó là củng cố bảo vệ chuỗi đảo Ryukyu ở biển Hoa Đông, trong đó quần đảo Senkaku, hiện đang tranh chấp với Trung Quốc.
Điều này có nghĩa là giảm số sư đoàn thiết giáp, và tăng thêm các đơn vị thủy lục chiến phối hợp. Trước đây, hầu như Nhật Bản chưa có đơn vị thủy lục chiến nào. Việc quy hoạch lại các đơn vị quân sự như vậy rất tốn kém, trong khi Tokyo phải tăng các khoản chi để đối phó với các tên lửa đạn đạo mà Bắc Triều Tiên đã chế tạo thành công hoặc đang thử nghiệm. Một trong số hỏa tiễn này đã bay tới vùng biển của Nhật.
Khoản chi ngân sách lớn nhất, ở mức 99 tỉ yen (970 triệu đô la) là nhằm hiện đại hóa hệ thống lá chắn tên lửa Patriote. Công cuộc hiện đại hóa này sẽ kéo dài năm năm. Bốn hệ thống lá chắn Patriote đầu tiên, thuộc thế hệ mới, sẽ được triển khai trước Thế Vận Hội Tokyo 2020.
http://vi.rfi.fr/chau-a/20160831-bo-quoc-phong-nhat-ban-lai-de-nghi-tang-ngan-sach-ky-luc