Thục Quyên

17-1-2019

Cái tựa đề có vẻ để câu người đọc? Kể ra thì có thể có tác dụng đó thật. “Vườn Rau” nghe còn mường tượng là cái gì có thể hiểu được nên còn muốn đọc. Chứ “EVFTA”, ngay cả dùng tiếng Việt Nam “Hiệp định Thương mại Tự do Việt nam-Liên minh Âu châu” thì cũng quá xa lạ, đọc chắc cũng không hiểu, nên không đọc luôn cho rồi.

Nhưng không phải chỉ có vậy. “Vườn Rau” và EVFTA có liên quan với nhau. Cái tựa phản ảnh tình trạng đang rất bi đát của đất nước và con người Việt Nam.

“Vườn Rau” Lộc Hưng

Người lưu tâm theo dõi diễn biến vụ việc này từ ngày 4/01/2019, tới nay là 13 ngày, hầu như chỉ có thể đọc trong Facebook và trên vài báo mạng lề trái. Mỗi ngày tối thiểu phải đầu tư 1 tiếng đồng hồ để sàng lọc tin tức, tuy vụ việc xảy ra công khai trước mắt đám đông, những chi tiết xác thực rất hiếm, còn mong chi tìm được hai hay ba nguồn khác nhau để kiểm chứng?

Vụ “Vườn Rau” quan trọng ở chỗ xảy ra sau một thời gian diễn biến rất dài, nạn nhân lại là một xóm đạo, với sự có mặt thường xuyên và trực tiếp của một số linh mục Công giáo Rôma.

Khi chùa Liên Trì bị đập nát ngày 8/09/2016. Chùa là một trong những cơ sở nhỏ bé và hiếm hoi còn sót lại của Giáo hội Phật giáo VN Thống nhất, lúc đó còn dám phát quà cho thương phế binh của chế độ cũ, trợ giúp dân oan mất đất hay họp mặt các cựu tù chính trị hoặc các hội đoàn xã hội dân sự.

Vị trụ trì, Hoà thượng Thích Không Tánh, đứng bất lực chứng kiến mà lẻ loi cô độc như mọi người dân oan khác, vì GHPGVNTN chỉ còn là một cái tên không chút sinh khí sau hơn 40 năm đảng cộng sản cai trị đất nước. Trong khi gần đó, Nhà thờ Thủ Thiêm và tu viện Dòng Mến Thánh Giá còn được tồn tại (tới ngày nay), tưởng chừng nhờ nội lực tự bảo vệ của Giáo hội Công giáo VN với ảnh hưởng mạnh mẽ của Vatican, nhưng lại cũng chưa chắc sau vụ “Vườn Rau” này.

Lẽ dĩ nhiên Vườn Rau không phải là một cơ sở tôn giáo, nhưng là một xóm đạo, sống và hoạt động rất mật thiết với Văn phòng Công Lý Hoà bình Dòng Chúa Cứu Thế, và, như Liên Trì (nhưng mạnh hơn nhiều), là nơi nương tựa của một số thương phế binh chế độ cũ, dân oan mất đất, các cựu tù binh chính trị, một số thành viên của vài hội đoàn xã hội dân sự.

Việc san bằng Vườn Rau chỉ trong vài ngày, thay vì 90 ngày, như nhà cầm quyền dự tính, là do không gặp sự phản đối mạch lạc theo trình tự pháp luật của những chủ đất từ bao năm nay (trong đó có Giáo hội Công giáo Rôma), cũng như tại chỗ, đã không gặp sức chống cự bất bạo động nhưng mãnh liệt của vài trăm người dân sống tại đó.

Chuyện gì đã xảy ra nếu trước đó có sự theo dõi, đánh giá tình hình kỹ lưỡng, có sự suy nghĩ tổ chức đề phòng và chống cự khi có tình huống? Chuyện gì đã xảy ra nếu vài trăm người dân Vườn Rau không bỏ mặc cho dăm ba người kêu gào mà cùng nhau ngồi xuống chặn đường công an và xe ủi đất? Nếu thay vì vài trăm dân cư Lộc Hưng, lại là vài ngàn, vài chục ngàn giáo dân, vài trăm linh mục?

Nếu những hồi chuông của 300 nhà thờ Công giáo Rôma tại Sài Gòn cùng đổ vang khi bạo lực tiến gần, thì chắc dân Sài Gòn khắp nơi, ngay cả các toà lãnh sự, các đại diện những tổ chức quốc tế tại Sài Gòn, đều bắt buộc phải ghi nhận đang có sự oan khiên xảy ra giữa lòng thành phố. Liệu việc san bằng Vườn Rau có thể nhanh chóng và tốt đẹp ngoài sức tưởng tượng của kẻ chủ mưu hay không?

EVFTA và giấc mơ của TS Nguyễn Quang A (1)

Định mệnh “Hiệp định Thương mại Tự do Việt nam-Liên minh châu Âu” EVFTA đang tùy thuộc sự kiện có được thông qua hay không bởi Hội đồng châu Âu, rồi còn phải được Nghị viện châu Âu phê chuẩn.

Ngày 10/01/2019 Tổ chức Theo dõi Nhân quyền HRW đã lên tiếng kêu gọi Liên minh châu Âu hoãn bỏ phiếu về EVFTA vì lý do các yêu cầu về Nhân quyền chưa được đáp ứng mà sự đàn áp còn gia tăng trong suốt năm 2018. Lời kêu gọi này nhắc lại nỗ lực kêu gọi của nhiều tổ chức quốc tế, trong đó có “VETO! Mạng lưới những người bảo vệ Nhân quyền” vận động trực tiếp với những dân biểu các đảng phái thuộc Nghị viện châu Âu và đưa ra một danh sách những đòi hỏi rất cụ thể. (Xin đọc bài: Giá trị nhân quyền trong buổi điều trần về EVFTA).

TS Nguyễn Quang A trong 2 bài viết trên FB ngày 11/01/2019 đã đăng lời kêu gọi của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, nhưng đồng thời đưa ra ý kiến ngược lại “Tôi thì bảo: Hãy ký ngay và thông qua ngay EVFTA!” vì ông cho rằng, sau khi EVFTA được ký và đi vào hiệu lực thì Liên minh châu Âu sẽ có một khí cụ để can thiệp hiệu quả, buộc chính quyền Việt Nam phải cải thiện nhân quyền.

Trên lý thuyết thì TS Quang A không sai, nhưng trên thực tế thì e rằng đây lại sẽ là một cái khí cụ vô ích vì chẳng ai dùng tới. Đó là chưa muốn nhắc tới những lỏng lẻo, yếu điểm của khí cụ này.

Hãy nhìn khu Vườn Rau giữa Sài Gòn, thủ đô của miền Nam Việt Nam, trở thành bình địa trong ít tiếng đồng hồ, để thấy có luật mà không thể dùng, hoặc không dùng được đúng lúc và đúng chỗ thì cũng vô ích. Người dân Việt Nam hoàn toàn không có chút nội lực nào cả để tự vệ, ngay cả khi liên quan trực tiếp đến miếng cơm manh áo hàng ngày của mình và gia đình mình. Thì ai ở đó để hiểu về những liên lạc phức tạp thương mại mà lên tiếng hay tranh đấu?

Người Việt không có nội lực để gây sức ép thì Liên minh châu Âu nào phải bận lòng can thiệp vào những vi phạm Nhân quyền ở Việt Nam, mảnh đất thật xa vời với người dân của họ? Chính phủ Liên minh châu Âu trước hết phải lo cho quyền lợi của Liên minh châu Âu. Đó là chuyện dĩ nhiên.

Vấn đề trước sau vẫn nằm nơi phía người dân Việt. Thật ra đa số người Việt không dốt hay tắc trách hơn những dân tộc khác, nhưng trong các quốc gia khác, những lớp người có ăn học, những chuyên viên các ngành nghề, lo giữ trách nhiệm tìm hiểu, suy nghĩ, lên tiếng, đóng góp, tác động vào những việc thuộc ngành chuyên môn của mình.

Việt Nam không có những lớp người có khả năng và có trách nhiệm đó.

Cứ đếm số những người VN có hiểu biết và quan tâm đến những Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương CPTPP, Hiệp định EVFTA… trong suốt thời gian họp bàn, thương lượng, thì ắt nhìn thấy viễn cảnh đất nước sẽ đi về đâu.

Sau khi Mỹ rút ra khỏi TPP, thì Hiệp định CPTPP được ký với 22 điểm bị tạm hoãn, trong đó có những điểm rất quan trọng liên quan đến Nhân quyền, Quyền của Người Lao động… Mỹ đã đòi VN chấp nhận. Không hề thấy một người hay một nhóm người Việt nào lên tiếng về sự kiện này.

TS Quang A có lý khi kêu gọi phải lên tiếng chống lại “bọn đã và đang phá hoại EVFTA bằng cách tăng gia vi phạm Nhân quyền”, nhưng người dân cho tới nay chỉ nghĩ ra được phương cách than khóc hay lải nhải kiến nghị chỗ này, chỗ kia, thì ăn thua gì?

Trao đổi thương mãi như là ổ bánh hai bên ký kết chia nhau. Hai bên đều muốn thủ lợi là chính, bảo vệ quyền người dân là phụ. Dân VN không có sức ép lên nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam thì chỉ còn cơ hội gây sức ép lên phía đối tác với họ là Liên minh châu Âu, là những nước coi trọng Nhân quyền và tuân thủ những luật lệ dân chủ. Không có khả năng để gây sức ép thì đừng hy vọng người khác tự ý, nghiễm nhiên gánh những khó khăn hộ mình.

Suy tính Liên minh châu Âu có mặt tại VN vẫn đỡ hơn là bỏ mặc VN cho Trung Quốc, chỉ đúng khi Việt Nam có một lực lượng có thể hợp sức, đồng thời ép Liên minh châu Âu thực tình đặt vấn đề can thiệp bảo vệ Nhân quyền và Môi sinh cao tương đương với những mối lợi kinh tế, thương mại của họ.

Bao nhiêu sự trợ giúp của Âu châu và Mỹ mấy chục năm nay đã không đưa Việt Nam tới chỗ mong muốn, vì dân Việt vẫn quên là mình phải đóng vai chính, không thể mong ước Tự do Dân chủ sẽ đến như một món quà từ nơi khác.

Trong chiều hướng giấc mơ của TS Nguyễn Quang A, hy vọng người Việt thử hết mình cộng tác với những nước đã ký CPTPP để sử dụng hiệp ước này như “CÂY GẬY lớn và hiệu quả để buộc chính quyền Việt Nam phải cải thiện nhân quyền”.

Hoãn EVFTA là hết sức hợp lý.

Trong năm 2019 nếu “CÂY GẬY” CPTPP có hiệu quả thì Nghị viện châu Âu sẽ nhìn thấy sự cải thiện nhân quyền tại VN,và mau chóng phê chuẩn EVFTA.

Chuông nhà thờ không đổ thì không ai biết xóm đạo bị nạn.

Mong rằng vài trăm vài ngàn tiếng nói từ Việt Nam cất lên để Hội đồng châu Âu và Nghị viện châu Âu biết người dân Việt Nam muốn gì?

______

(1) Để có khái niệm về EVFTA xin đọc: EVFTA: cơ hội hành động (Phần 1)  —  EVFTA: Cơ hội hành động (Phần 2)

https://baotiengdan.com/2019/01/17/vuon-rau-va-evfta/